Door de komst van de Wagon- en Bruggenfabriek Werkspoor en staalgieterij Demka naar Zuilen in het begin van de vorige eeuw, ontwikkelde zich grootschalige woningbouw ten noorden van de stad Utrecht en in Zuilen. Het gemeentebestuur van Utrecht vroeg aan de heren Holsboer en Berlage een stedenbouwkundig plan te maken.
We vinden in het plan de typische elementen die aan Berlage eigen waren: een ‘stemvork’-model en een ‘wagenwiel’. Met een wagenwiel wordt een rotonde bedoeld waarop de verschillende straten als de spaken van een wiel uitkomen. Slechts een deel van dit plan werd uitgevoerd. De Royaards van den Hamkade is een van die spaken.
Royaards van den Hamkade
De Royaards van den Hamkade werd genoemd naar de Utrechtse wethouder die deze functie bekleedde van 1865 tot 1888.
De kade kreeg bij de aanleg ook een kanaaltje langs de straat. Dat verklaart ook waarom de naam op ‘kade’ eindigt. Ook dat was een kenmerk van Berlage: invalswegen werden door hem bedacht met een kanaaltje of sloot ernaast.
Het water langs de weg heeft wel gevolgen voor het verkeer. Zo lezen we in het Utrechts Nieuwsblad van 21 januari 1931:
Auto te water.
Gisteren is een auto, bestuurd door een 30-jarigen leerling-chauffeur, die reed onder toezicht van een monteur aan de Royaards v.d. Hamkade, doordat de chauffeur plotseling het beheer over het stuur verloor, in het water terechtgekomen.
De beide inzittenden wisten zich zelf te redden en kwamen met den schrik en een nat pak vrij, terwijl de auto, welke nogal beschadigd was, later op het droge is gebracht.
Veel geschiedenis over het Zuilense deel van deze kade is er niet. Het Zuilense deel van de Royaards van den Hamkade is wel duidelijk herkenbaar aan de vormgeving van de huizen. Vanaf de Marnixlaan tot aan de Keucheniusstraat – waar de gemeentegrens Utrecht-Zuilen doorheen loopt – heeft de bebouwing duidelijk een meer dorpse uitstraling dan de woningen op Utrechts grondgebied.
Aan de hand van de Stratengids 1940 (maar waarvan de inhoud werd samengesteld in de periode 1938-’39) is een beperkt beeld van deze kade te schetsen. Er zijn alleen maar woningen op dit Zuilense stuk, dat begint bij de Keucheniusstraat. In dit Zuilense deel wonen opvallend veel militairen, van sergeant-majoor genie (nrs. 60 en 82), hofmeester (nr. 78), sergeant (nr. 58), opperwachtmeester (nr. 56) tot onderofficier (nr. 70).
Aan de overzijde van de Royaards van den Hamkade zijn de sportvelden aan de Thorbeckelaan, grotendeels op Utrechts grondgebied gelegen. Daar werd in 1938 onder andere gevoetbald door de voetbalverenigingen ‘Holland’ en HMS. Op die sportvelden werden ook de schoolsportdagen voor de lagere scholen in Zuilen georganiseerd. Opmerkelijk is de situatie aan het eind van deze straat, vlak voor de Marnixlaan. Daar zaten tijdens onze wandeling nog drie deuren naast elkaar. De twee buitenste hebben de Royaards van den Hamkade als adres en de middelste deur hoort bij de Marnixlaan.
Gelukkig hebben we de foto’s nog’. Dit is de hiervoor beschreven opmerkelijke situatie in beeld: de twee buitenste deuren hebben de Royaards van den Hamkade als adres en de middelste deur hoort dus bij de Marnixlaan. Deze mensen staan op de stoep voor de deur van hun woning aan de Royaards van den Hamkade (de openstaande deur). De dichte deur ernaast heeft als adres Marnixlaan 45².
Meer weten over de Royaards van den Hamkade en/of Zuilen: www.museumvanzuilen.nl