De Siemensstraat

De combinatie van uitvindingen van Carl Wilhelm Siemens en Pierre Emile Martin brachten rond 1860 een nieuw fabricageproces voor de vervaardiging van staal uit ruwijzer(schroot). Het zogenaamde Martin-Siemensproces werd tot de jaren zeventig van de vorige eeuw toegepast, ook bij Demka de grote staalfabriek in Zuilen. De Siemensstraat is een van de eerste straten van Elinkwijk, de wijk die in Nieuw-Zuilen werd gebouwd voor de werknemers van de twee grote fabrieken die in Zuilen neerstreken: de Wagon- en Bruggenfabriek Werkspoor en Staalgieterij Demka.

N.V. Bouwvereeniging Elinkwijk

Door de komst van Werkspoor (1913) en Demka (1916) ontstond een grote behoefte aan woningen voor de duizenden werknemer in de omgeving van de beide fabrieken. Om een ‘mooie tuinwijk’ mogelijk te maken werd de benodigde grond door de familie Elink Schuurman, voor een matige prijs verkocht. Om de familie voor dit gebaar te eren werd daarom aan de wijk de naam Elinkwijk gegeven.

Het bouwplan is van architect Karel Muller en omvatte: ‘… 310 huizen, met enkele uitzonderingen van winkelhuizen en beambtenwoningen, alle voor werknemers bestemd, die hier voor een lage huur een ruime woning met flinke tuin voor het kweken van groenten verkrijgen.’ De huizentypes verschillen enorm: grote woningen voor de chefs en bazen en kleinere voor de arbeiders.

De Siemensstraat

De Siemensstraat is maar een korte straat, zonder de ‘winkel op de hoek’, wat tijdens de bouw van deze wijk een vrij algemeen gegeven was. Toch vinden we wel wat zelfstandige ondernemers hier. Op nummer 11 woonde de heer Wijsman. Hij ventte groenten in het dorp Zuilen maar had geen winkel.

Bij zijn buurman konden de inwoners van Zuilen terecht die met hun zuur verdiende centen een gokje willen wagen. Daarvoor moesten zij zich vervoegen op nummer 13 (what’s in a number?) bij de heer X.J. Noz. Hij adverteerde namelijk dat hij loten verkoopt.

De heer Noz verliet dit huis(nummer) en we vinden hem later terug op de Amsterdamsestraatweg. Daar groeit zijn bedrijf door de verkoop van ticket voor evenementen.

Op de hoek Wattlaan woonde op nummer 19 mejuffrouw Van Deursen. Zij was gediplomeerd coupeuse en ‘biedt zich aan voor het maken van mantels vanaf ƒ 6,-’. Mejuffrouw Van Deursen heeft hier ook een ‘Opleidingsschool voor Costumiére, Coupeuse en Coupeuse leerares’.

Niet iedereen in deze straat werkte bij Werkspoor of Demka (wat vaak gedacht wordt). De heer Van Rooijen op nummer 7 werkte bij de P.T.T., de kostwinners op de nummers 2 en 19 werkten bij de N.S. en op nummer 8 woonde de heer J.H. Cromjongh, hij was ‘muziekonderwijzer’.

In het zoeken naar de historie van Zuilen is onderzoek gedaan naar de uit Zuilen afkomstige militairen die rond 1950 uitgezonden werden voor de politionele acties (oorlog) in Nederlands Indië vanwege de onafhankelijkheidsstrijd van Indonesië.

Uit de Siemensstraat zijn bekend de heren J.F. van Hout, Siemensstraat 4, J.F. van Rooijen en zijn broer J.W.E. van Rooijen, Siemensstraat 7 en Th. H. Schreijer, Siemensstraat 19.

Het is onwaarschijnlijk dat er straten in Zuilen of Utrecht, zelfs in Nederland waren, die fraaier versierd werden ter gelegenheid van de bevrijding dan de straten van ‘Elinkwijk’. Hier zien we een werkelijk fantastisch opgetuigde Siemensstraat met rood wit en blauw, maar ook met heel veel groen.

Meer weten over de Siemensstraat en/of Zuilen: www.museumvanzuilen.nl

De Fultonstraat

De Amerikaanse ingenieur en uitvinder Robert Fulton leefde van 1765 tot 1815. Fulton werkte lange tijd in Engeland en Frankrijk waar hij zonder veel succes experimenteerde met de verdere ontwikkeling van stoomboten zoals met een exemplaar dat in 1802 op de Seine voer. Een door mankracht aangedreven onderzeeboot werd eveneens geen succes.

Wel een groot succes werd, na zijn terugkeer in Amerika, een door hem ontworpen stoomboot, die het vervoer over water definitief veranderde.

N.V. Bouwvereeniging Elinkwijk

Door de komst van de Wagon- en Bruggenfabriek Werkspoor (1913) en Staalgieterij Demka (1916) ontstond een grote behoefte aan woningen in de omgeving van de beide fabrieken. Om een ‘mooie tuinwijk’ mogelijk te maken werd de benodigde grond door de familie Elink Schuurman, voor een matige prijs verkocht. Om de familie voor dit gebaar te eren werd daarom aan de wijk de naam Elinkwijk gegeven.

Het bouwplan is van architect Karel Muller en omvatte: ‘… 310 huizen, met enkele uitzonderingen van winkelhuizen en beambtenwoningen, alle voor werknemers bestemd, die hier voor een lage huur een ruime woning met flinke tuin voor het kweken van groenten verkrijgen.’ De huizentypes verschillen enorm: grote woningen voor de chefs en bazen en kleinere voor de arbeiders.

De Fultonstraat

In de Fultonstraat komen we geen enkele winkel tegen en er zijn geen scholen of bedrijven bekend. De enige foto in de collectie van het Museum van Zuilen, is van een ter gelegenheid van de Bevrijdingsfeesten na de Tweede Wereldoorlog versierde Fultonstraat.

Gelukkig schreef Lieneke Blom, Fultonstraat 13 haar herinneringen aan de straat voor ons op:

‘Ik ben in 1936 geboren in de Fultonstraat. Onze wijk lag tussen de fabrieken van Demka en Werkspoor in. Dat was in de oorlog, met de bombardementen en beschietingen vanuit de lucht een gevaarlijke omgeving.

In deze fabrieken werkten duizenden en mensen. Bovendien lag naast de Demka ook nog een spoorbrug over het Merwedekanaal, daarover kwamen de treinen uit het hele land. ’s Avonds kwamen heel erg vaak vliegtuigen over vliegen, die hingen hoog in de lucht en als die schoten stond alles in lichterlaaie.

Een keer kwamen er vliegtuigen en die gooiden bommen op de Demka. Mijn moeder riep toen vanaf de overloop boven “Er vliegen allemaal armen en benen door de lucht!” Gelukkig was het slechts een houtstapel bij de Demka die in de lucht vloog!

Mijn vader had met mijn broer in de tuin een ondergrondse schuilkelder gegraven. Ze dachten: “als er een bombardement komt zijn wij daar een beetje veilig”. Ook onder de vloer in de kamer was een luik met een schuilplaats. Tussen twee kasten was ook een schuilplaats, daar werden koffers, schoenen en andere dingen voor gezet. Er was wel eens een razzia en dan vlogen de mannen naar boven, kropen tussen de kasten en bleven daar wachtten totdat alles veilig was…

Op een dag waren we aan het hinkelen toen er in de Bessemerlaan op de hoek twee grote Duitse vrachtwagens stopten bij een huis waar een familie een joods meisje, Roosje, in huis had. De soldaten schopten de deur kapot, het meisje moest mee. Mevrouw Köhler, niet de moeder van Roosje, deed er alles aan om te voorkomen dat Roosje werd meegenomen. Toen moesten ze alle twee mee! De mevrouw is na de oorlog niet meer teruggekomen, Roosje wel’

Dit is (voor alle duidelijkheid) de Fultonstraat die op schier onnavolgbare wijze is versierd. Een grote erehaag en volop versieringen met vlaggen van de bevrijders: Engeland, Amerika en Rusland hangen bovenaan. De Zweedse vlag ontbreekt natuurlijk ook niet. Links op het straatnaambordje staat: Dank Aan Zweden.

Meer weten over de Fultonstraat en/of Zuilen: www.museumvanzuilen.nl