In de toenmalige gemeente Zuilen ontstond met de komst van de grote fabrieken Werkspoor (Wagon- en Bruggenbouw) en Demka (staalfabriek) een snel toenemende bevolkingsgroei die het oude landelijke en dorpse karakter – begin vorige eeuw 1200 inwoners – al gauw achter zich liet.

Met die bevolkingsgroei ontstond er in een tijd dat de verzuilde samenleving door verschil in godsdienst en levensopvatting was doortrokken, ook behoefte om katholieken een eigen positie te geven. Dat kwam in Zuilen net zoals elders in het land tot uiting in het bouwen van een kerk en scholen voor jonge kinderen.

Maar in Zuilen verrees in korte tijd tussen 1923 en 1938 een veel meer omvattend katholiek gebouwencomplex dat zelfs in het veel grotere Utrecht zijn gelijke niet had.

In 1924 werd de door architect Wolter te Riele ontworpen imposante St.-Ludgeruskerk in gebruik genomen. Het vormde een markant punt voor Zuilen aan de Amsterdamsestraatweg. Naast de kerk kwam een pastorie te staan voor de huisvesting van de pastoor en de kapelaans. Daarnaast kwam de woning voor het hoofd van de jongensschool.

Achter de kerk verrees een klooster met een grote kloostertuin, waar ook de zusters woonden die in de Fröbelschool en meisjesschool voor de klassen stonden.

Die Fröbelschool voor de jongste kinderen kwam dicht naast het klooster aan de St.-Willibrordusstraat te staan. Daartegenaan bouwde men de naaischool, waar jonge dames geleerd werd zelf kleding te maken.

Aan de overzijde van de St.-Willibrordusstraat kwamen twee lagere scholen, naar goed gebruik in die tijd gescheiden voor meisjes en jongens; een afzonderlijk gymnastieklokaal hoorde daar ook bij.

In 1934 werd uit de nalatenschap van pastoor Schilte een groot naar hem vernoemd parochiehuis gebouwd waar allerlei activiteiten plaatsvonden, meestal in katholiek verband maar regelmatig ook voor meer algemene Zuilense belangen. Opnieuw maakte Te Riele het ontwerp met een kenmerkende trapgevel.

Ook een gebouw voor katholiek jongerenwerk en een vestiging van het katholieke Wit-Gele Kruis (thuisverpleging en thuishulp) werden opgericht naast het parochiehuis.

In de laatste jaren van zijn bestaan, eind jaren zeventig, fungeerde het Pastoor Schiltehuis ook als poppodium voor de eerste opkomende Nederlandse popgroepen als de (The) Golden Earring(s), The Outsiders, The Shoes, Tee-Set, Bintangs, Robert Long en Unit Gloria.

Al met al, zo is te zien op bijgeplaatste afbeelding, ontstond er een katholiek bolwerk dat vanaf de Amsterdamsestraatweg (voorgrond) over de St.-Willibrordusstraat heen reikte tot aan de bebouwing van de Edisonstraat.

Zo snel als het katholieke bolwerk ontstond werd het vanaf de jaren zeventig ook weer afgebroken.

Behalve de woning van de hoofdonderwijzer resteert van dit complex alleen nog de oude Fröbelschool en de naaischool, waar thans weer een (andere) kloosterorde in is gevestigd.

Het klooster grensde aan de St.-Ludgerusstraat en St.-Willibrordusstraat en eindigde daar met een muur voorzien van een trapgevel op korte afstand van de kleuterschool.

Vrijwel op de plaats van de oude zijgevel is nieuwbouw opgericht en de open ruimte tussen de nieuwbouw en de oude kleuterschool fungeert nu als entree voor een recent gereedgekomen bouwproject met eengezinswoningen op een binnenterrein.

De muurschildering van beeldend kunstenaar Jos Peeters op de zijgevel sluit aan op de oude trapgevel van het klooster en op de gebeurtenissen die zich binnen en rond het klooster hebben afgespeeld.

Gebruik is gemaakt van de kroniek waarin de zusters van het klooster hun belevenissen optekenden, zoals met name ook gebeurtenissen in de Tweede Wereldoorlog.

De hele pagina van het Zuilense Nieuwsblad wordt geflankeerd door de contouren van de St.-Ludgeruskerk (links) en het Pastoor Schiltehuis. Deze beide gebouwen stonden ook ongeveer op de locatie zoals de ‘kijker van toen’ ze op deze plek ook zou zien.

De zoektocht naar de details in de muurschildering wordt vergemakkelijkt door de volgende toelichting.

De nieuwe parochie kreeg de naam St.-Ludgerus, de eerste in Nederland geboren heiligverklaarde. Hij werd omstreeks 744 op het grondgebied van de latere gemeente Zuilen geboren.

 

Deze heiligverklaring kwam onder andere voort uit het wonder dat hij verrichtte tijdens zijn prediken in het noorden. Boeren kwamen bij hem klagen dat de ganzen hun land kaal vraten. Daarop heeft Ludgerus de ganzen vermanend toegesproken… en het probleem was opgelost. Dat is de reden dat bij afbeeldingen van Ludger vrijwel altijd ganzen aan zijn voeten staan.

Kapelaan G.B.W. Schilte werd benoemd tot ‘bouwpastoor’.

De zusters in het klooster behoorden tot de congregatie van ‘Zusters van de Goddelijke Voorzienigheid’, opgericht door Dr. Eduard Michelis (*1813 te St.-Mauritz – en †1855 te Luxemburg).

 

 

 

 

 

 

Het klooster kreeg per 25 februari 1930 ook aansluiting op de Rijkstelefoondienst: nummer 15141.

Hier staan de koeien nog rustig grazen in de weilanden. Op de witte muur van het pand aan de Amsterdamsestraatweg staat de reclame van de in het pand (huidig nummer 571) gevestigde ‘Apotheek Elinkwijck’.

De kloosterzusters gaven onder andere les op de Fröbelschool die naast het klooster werd gebouwd. De binnenplaats werd één grote zandbak.

De Fröbelschool werd na de sloop van de St.-Ludgeruskerk ingericht als kapel. Na twintig jaar werd de kapel door de parochie verlaten en opnieuw heringericht. Het werd het Klooster Cenakel, deel uitmakend van de wereldwijde congregatie van de ‘Dienaressen van de Heilige Geest van de Altijddurende Aanbidding’.

Uit de kroniek: ’16 Juni 1945. Weer electrisch licht. We hadden dit aangevraagd. Verlof gekregen 1 dag in de week om te wassen en de volgende week 1 dag om te strijken. Alvast ‘n begin!’

Dat de omgeving van de kerk geen bescherming biedt tegen de ‘misdaad’ blijkt uit dit krantenknipsel uit 1927.

Mede vanwege de grote werkgelegenheid die met de bouw van dit Roomse complex gepaard ging, kreeg pastoor Schilte bij het gemeentebestuur gehoor bij zijn verzoek om de omliggende straten te vernoemen naar heiligen.

De ‘zusters uit het klooster’ gaven onder andere les op de Fröbelschool. Zij stonden ook bekend vanwege de prachtige tekeningen die zij met kleurkrijt maakten op het schoolbord… 

… vooral als de jaarlijkse schoolfoto werd gemaakt om de foto wat levendiger te maken.

In 1942 moesten de zusters de telefoon inleveren bij de bezetter…

 

 

 

 

 

 

 

 

 

… pas in 1945 kreeg het klooster de beschikking over een nieuw exemplaar.

 

 

 

In de Hongerwinter werd door de zusters ook een Gaarkeuken-systeem uitgevoerd voor de kinderen uit de wijk. Veel boeren uit de omgeving kwamen met groenten en fruit aandragen, er werd zelfs een schaap aangeboden. (En dat alles verwarmd op een eenvoudig potkacheltje!)

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Verschillende advertenties en berichten uit de kranten werden vanwege het tijdsbeeld toegevoegd.

 

Ook in Zuilen werd aan het einde van de Tweede Wereldoorlog voedsel gedropt, enthousiast begroet door de inwoners én natuurlijk door de kloosterzusters.

In de handwerkklas ‘van zuster Joachima’ werd jonge vrouwen het (ver)maken van kleding geleerd. Het lokaal bevond zich op de eerste verdieping van het gebouw waar je met de rug naartoe staat bij het bekijken van de muurschildering.

Jos Peeters schilderde het interieur van de St.-Ludgeruskerk tijdens een ‘ziekentridium’. In die week werden de banken van het middenschip weggehaald en speciale missen opgedragen, die door (langdurig) bedlegerige gelovigen werden bijgewoond. Een en ander gebeurde vanaf 1955 tot in de jaren zestig van de vorige eeuw tijdens de zogenoemde ‘Charitas-week’. Dan werd ook een speciale krant uitgebracht: De Vuurpijl.

Het bijzonder vormgegeven hek werpt ook zijn schaduw op de muur als de zon níet schijnt, met dank aan de kunstenaar Jos Peeters.

Meer weten over het klooster, de kerk en de scholen: welkom in het Museum van Zuilen: www.museumvanzuilen.nl